Nostaljik tramvay yeniden İstiklal’de

İstiklal Caddesi’nde 13 Ocak’ta başlayan çalışmalar nedeniyle seferleri geçici olarak durdurulan Nostaljik Tramvay, 1 yıl aradan sonra yeniden Taksim’e getirildi. Yeni seferin ilk yolcuları İstanbul Valisi Vasip Şahin ile Beyoğlu Belediye Başkanı Misbah Demircan oldu.

Tünel girişinde bulunan ve açılışa özel olarak süslenen, önlerine ve arkalarına “İstanbul’un aşkıdır tramvay” yazılan nostaljik tramvaylar ile fotoğraf çektirmek isteyenler sıraya girdi. Tramvaylar, yaklaşık 1 yıllık aranın ardından dün Taksim Meydanı’na getirilmiş ve üstleri brandalarla örtülmüştü. Deneme seferleri tamamlanan tramvayların, bugünkü açılışın ardından yolcu taşımaya başlaması bekleniyor.

NOSTALJİK TRAMVAYIN TARİHÇESİ

İETT’nin sitesinde yer alan bilgilere göre, nostaljik tramvayın tarihçesi şöyle:

“Şehir içi toplu taşımanın en önemli unsurları arasında yer alan tramvaylar, 1852’de Amerika’da (Broadway), 1855’de Fransa’da (Paris) ve giderek diğer Avrupa şehirlerinde de kullanılmaya başlandı. İstanbul’da tramvay inşaatı Kostantin Karapano Efendi’ye verilen imtiyaz neticesinde gerçekleşti ve ilk hat 31 Temmuz 1871 tarihinde Azapkapı-Beşiktaş arasında, Tophane’de yapılan törenle hizmete açıldı. 30 Ağustos 1869 tarihli “Dersaadet’te Tramvay ve Tesis İnşaası’na Dair Sözleşme ile İstanbul caddelerinde yolcu ve eşya taşımacılığı için demir yolu yapılarak hayvanların çektiği araba işletmeciliği, 40 yıl süreyle Karapano Efendi’nin kurduğu “İstanbul Tramvay Şirketi ne verildi. İlerleyen yıllarda faaliyet alanı genişleyen şirket, 1881’den itibaren Dersaadet Tramvay Şirketi olarak anılmaya başlandı.

YAPILAN BÖLGELER GENİŞLETİLDİ

İlk atlı tramvaylardan Azapkapı – Beşiktaş arasında kurulurken bu hat daha sonra Ortaköy’e uzatıldı. Ardından Eminönü-Aksaray, Aksaray-Yedikule ve Aksaray-Topkapı hatları açılarak ilk işletme yılında 430 at kullanılarak 4,5 milyon yolcu karşılığında 53 bin lira gelir elde edildi. Daha sonraları Voyvoda’dan Kabristan Sokağı-Tepebaşı-Taksim-Pangaltı-Şişli, Bayezid-Şehzadebaşı, Fatih-Edirnekapı-Galatasaray-Tünel ve Eminönü-Bahçekapı hatları açıldı.

Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde çalışmaya başlayan atlı tramvaylar daha sonra imparatorluğun büyük şehirlerinde de kurularak önce Selanik daha sonra Şam, Bağdat, İzmir ve Konya’da işletmeye açıldı. 1880 yılında tramvaylarda durak uygulamasına geçildi. Daha önce yolcunun istediği yerde duruyor, bu da hızını yavaşlatıyordu.

1883 yılında Galata, Tepebaşı ve Cadde-i Kebire (İstiklal Caddesi’ne) tramvay hattı döşendi. 1911 yılında Beşiktaş, 1912 yılında ise Şişli tramvay depoları açıldı. 1912 yılında Balkan Harbi’nin başlaması üzerine İstanbul Tramvay Şirketi’ne ait tüm atlar (430 adet) 30 bin liraya satın alınınca İstanbul bir yıl süreyle tramvaysız kaldı. İki yıl sonra Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine bu sefer de İstanbul’da ulaşım sekiz ay süreyle durdu.

1966’DA SON SEFERİNE ÇIKTI

İstanbul’da toplu ulaşımın miladı sayılan, yayaları uyarmak için elindeki borazanıyla (nefir) ‘varda’ (kenara çekilin) diyerek yayaları uyarmak için atların önünde koşarak giden vardacılarıyla ünlü atlı tramvayların işletmeciliğine 1914 yılında son verildi.

Böylece 45 yıl süren atlı tramvay serüveni de son buldu. 1913 yılında Türkiye’nin ilk elektrik fabrikası Silahtarağa’da kurularak 11 Şubat 1914 tarihinde tramvay şebekesine ilk cereyan verilmek suretiyle elektrikli tramvay işletmeciliğine geçildi.

1933 yılında Cumhuriyet’in 10. yıl kutlama törenleri için Atatürk’ün verdiği emirle, İstanbul’da tramvay ve otobüs filosu (320 tramvay+4 otobüs) eksiksiz olarak sefere verildi. Tramvay İşletmesi 16 Haziran 1939 tarihinde millileştirilerek 3645 sayılı yasa uyarınca İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü’ne bağlandı. 1955 yılında Anadolu Yakası Üsküdar ve Havalisi Tramvay İşletmesi (Üsküdar – Kadıköy Halk Tramvayları Şirketi) tüm tesisleriyle İETT’ye devredildi. Şehrin her iki yakasında elli yıl süreyle hizmet veren elektrikli tramvaylar, şehrin sürekli artan hızına ayak uyduramadıkları gerekçesiyle 12 Ağustos 1961 tarihinde Avrupa Yakası’nda, 14 Kasım 1966’da ise Anadolu Yakasında son seferine çıkarak yolcularına hüzünle veda etti. Yerine troleybüsler devreye alındı.

YENİDEN BAŞLAYAN SEFERLERLE TÜRKİYE’NİN SİMGESİ HALİNE GELDİ

1989 yılında müzede bulunan eski vagonların restore edilmesi suretiyle elektrikli tramvayın sembolik bir hatta nostaljik amaçlı olarak yeniden hizmete girmesi gündeme geldi. Bunun için de en uygun yer olarak yayalaştırma çalışmaları süren İstiklal Caddesi uygun görüldü. Böylece bugünkü nostaljik tramvay Taksim-Tünel hattında işlemeye başladı. Kırmızı-beyaz rengi ve orijinal haliyle kısa sürede benimsenen nostaljik tramvay, sadece İstiklal Caddesi ve Beyoğlu’nun değil İstanbul, hatta Türkiye’nin simgesi haline geldi.

Elektrikli tramvayların günümüzdeki temsilcisi ve canlı örneği olan nostaljik tramvay Taksim-Tünel arasında bin 870 metrelik hat üzerinde günde 2 bin 500 yolcu taşıyarak, 1990 yılının sonlarında Taksim-Tünel arasında tekrar işletmeye alınan nostaljik tramvay, sadece İstiklal Caddesi ve Beyoğlu’nun değil İstanbul’un, hatta Türkiye’nin simgesi haline geldi.